Wie een opleiding voor leraar wil volgen, kan voor een leerroute kiezen met een sterk geprofileerde praktijkcomponent die een lerarenopleiding in samenwerking met scholen vorm geeft. De overheid moedigt deze samenwerking aan om het opleiden van aankomende leraren kwalitatief te versterken en om de toename van leraren te bevorderen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, voortaan OCW), 2008). Deze intensieve samenwerking van scholen en lerarenopleidingen heeft effecten op het partnerschap van scholen en lerarenopleidingen. De wederzijdse belangen komen bijvoorbeeld in elkaars verlengde te liggen en de operationele samenwerking wordt hechter.
Een belangrijke factor voor het succes van de samenwerking tussen lerarenopleiding en scholen vormt het equilibrium in de onderlinge machts-en afhankelijkheidsrelaties die in de samenwerking ontstaan. In deze bijdrage staat de vraag centraal hoe het equilibrium binnen de (academische) opleidingsschool vorm en inhoud kan krijgen. Daarbij gaan we in op de voorwaarden waaraan de samenwerking tussen scholen en lerarenopleiding die samen opleiden, moet voldoen om stabiel, duurzaam, opbrengst- en doelgericht te zijn.
De opbouw van ons betoog is als volgt.
- In paragraaf 2 geven wij aan waarom de praktijkcomponent die de basis vormt van de samenwerking tussen school en lerarenopleiding zo belangrijk is geworden.
- Vervolgens gaan wij in paragraaf 3 in op het ontstaan van (academische) opleidingsscholen. Deze formele samenwerkingsverbanden van scholen, lerarenopleiding en onderzoeksinstellingen beschouwen wij als educatieve netwerken met een gezamenlijk netwerkdoel. We belichten dat de primaire doelen van de deelnemende organisaties aan het netwerk (scholen, lerarenopleidingen en onderzoeksinstellingen) niet vanzelfsprekend meteen betrokken zijn op het netwerkdoel met alle risico’s van het verzwakken van het netwerk van dien.
- In paragraaf 4 bespreken we fundamentele voorwaarden voor een educatief netwerk door in te gaan op de thema’s (issues) van het netwerk in relatie tot het netwerkdoel. Daarbij geven wij aan hoe een beperkt aantal issues negatief werkt op de duurzaamheid, stabiliteit en effectiviteit van het netwerk.
- Factoren die van invloed zijn op het bereiken van het equilibrium bespreken wij vervolgens in paragraaf 5.
- Iedere partner heeft een vraag en aanbod, stellen wij in paragraaf 6. De mate waarin partners erin slagen om die op elkaar af te stemmen bepalen in belangrijke mate het tot stand komen van het equilibrium.
- We blikken ten slotte terug in paragraaf 7.
Wij beperken ons tot de (academische) opleidingsschool van het voortgezet onderwijs (vo), maar de hier gepresenteerde analyse kan mutatis mutandis ook worden toegepast op opleidingsscholen van het primair onderwijs (po) en beroeps- en volwassenen educatie (bve).
Het gaat hier om een eerste analyse van de opleidingsschool vanuit dit perspectief. We willen met deze bijdrage een aanzet geven tot verdergaande analyses dan binnen dit bestek mogelijk is.
Het volledige artikel is bijgevoegd als pdf